پشت پرده کودتای ۱۳۳۲ (۱۹۵۳) در ایران: اوباش، فرصتطلبان، ارتشیان، جاسوسان
علی رهنما
فریدون رشیدیان
درباره کودتای 28 مرداد کتاب، مقاله و گفتار و نوشتار کم نیست، با اینهمه علی رهنما، مولف کتاب معتقد است که تاریخنگاری ما از این دوره، در طفولیت خود به سر میبرد. عمده آثاری که در این زمینه منتشر شده است، اعم از خاطرات و روایتهای مستقیم و غیرمستقیم شفاهی و غیرشفاهی و اسناد داخلی و خارجی و آثار و مقالات تحقیقی، در سطح کلیات و مشهورات باقی مانده است و آثار تحقیقی و پژوهشی جزیی نگرانه کمی در این زمینه نوشته شده است. علی رهنما، استاد اقتصاد در دانشگاه امریکایی پاریس و نوه زین العابدین رهنما -نویسنده، پژوهشگر، سیاستمدار نامآشنای دورههای قاجار و پهلوی- است. علی رهنما تالیفات متعددی دارد که به تازگی هم کتاب تازهای از او با عنوان «پشت پرده کودتای 1332 در ایران» با عنوان فرعی «اوباش، فرصت طلبان، ارتشیان، جاسوسان» با ترجمه فریدون رشیدیان به همت نشر نی منتشر شده است. این اثر در 547 صفحه از پیشگفتار، مقدمه، هفده فصل و نتیجهگیری تشکیل شده است. فصلهای اول و دوم، به زمینههای شکلگیری ایده کودتا و قوت گرفتن آن اختصاص دارد، فصل سوم بازخوانی ماجرای 9 اسفند 1331 و از رو بستن شمشیرها و عیان شدن مخالفتها است، فصلهای چهارم تا ششم به طرحریزی و در نهایت شکست کودتای اول (24 مرداد) اختصاص دارد، فصل هفتم تا فصل چهاردهم روایتی از بازآرایی نیروها برای اجرای کودتایی محلی ارایه میشود. فصل پانزدهم به نحوه عملکرد نمایندگان مذهبی در جریان کودتا با تاکید بر چهار شخصیت برجسته یعنی آیتالله بهبهانی، آیتالله کاشانی، آیتالله العظمیبروجردی و سید مجتبی نواب صفوی اختصاص دارد، فصل شانزدهم پاسخ مولف است به این پرسش که چرا کودتای دوم موفق شد و فصل هفدهم بحثی است در این پرسش تکراری و بسیار بحث برانگیز که آیا خروج یا اخراج مصدق از دولت، کودتا بود یا انتقال قانونی قدرت.