• مقدمه:
     در سال 1310 هجری خورشیدی کتابخانه ای اختصاصی در ساختمان مرکزی وزارت امورخارجه تاسیس گردید تا شرایط لازم برای مطالعه و پژوهش در حوزه های سیاسی ، تاریخی، حقوقی، اقتصادی و اجتماعی را برای کارمندان و منتسبین وزارت امورخارجه فراهم سازد. پس از تشکیل دفتر مطالعات سیاسی و بین المللی ، کتابخانه دیگری در این مرکز مطالعاتی ایجاد شد که وظیفه خدمت رسانی به پژوهشگران و کارشناسان این مرکز را به عهده گرفت.
     با گسترش روزافزون علوم اطلاع رسانی و لزوم بهره مندی کارشناسان وزارت امورخارجه و مجموعه دانش پژوهان و اساتید حوزه علوم سیاسی و روابط بین الملل از آخرین دستاوردهای علمی ، وزارت امورخارجه برآن شد که با گردآوری و ساماندهی منابع نوشتاری و دیداری ـ شنیداری و با بهره گیری از امکانات فناوری نوین اطلاع رسانی و اتصال به شبکه های اطلاعاتی داخلی و بین المللی ، کتابخانه ای مجهز و تخصصی تاسیس نماید که علاوه بر پاسداشت دستاوردهای گذشته، نظام اطلاع رسانی خود را روزآمد نماید. بدینسان کتابخانه تخصصی وزارت امورخارجه در شکل جدید و حوزه ای وسیع تر در مهرماه 1378 تاسیس گردید.
     مدیریت ارشد وزارت امورخارجه با روشن بینی ، کتابخانه مذکور را به روی دانشجویان ، اساتید و دانش پژوهان کشور گشود. اینک کتابخانه تخصصی وزارت امورخارجه با دو مجموعه کتابخانه ای شهید رجایی واقع در ساختمان شماره 8 وزارت امورخارجه که نسل جدید کتابخانه مرکزی سابق است از یک سو و مجموعه نوین خود واقع در محل معاونت پژوهشی واقع در خیابان شهید باهنر مشغول خدمت رسانی به کادر وزارت امورخارجه و جامعه پژوهشگران کشور است. 

 1 . سیستم کتابخانه :
   سیستم طبقه بندی منابع کتابخانه با استفاده از رده بندی کتابخانه کنگره ( LC ) است و دامنه موضوعی آن عبارتند از : علوم سیاسی ، روابط بین الملل،حقوق، تاریخ ، جغرافیا، فلسفه، ادیان، الهیات (شاخه حقوق)، ایرانشناسی،مدیریت (دولتی)،اقتصاد،کتابداری،روزنامه نگاری ، زبانهای خارجی و علوم اجتماعی ،که با مخزن باز اداره می شود و کاربران محترم به سهولت به کتابها دسترسی دارند.
   کتابخانه تخصصی وزارت امورخارجه در دو مجموعه کتابخانه ای خود خدمات زیر را ارائه می نماید.

 2. خدمات امانت:
   ارائه خدمات مربوط به عضویت ، امانت ، بازگشت ، رزرو و تمدید مدت در این قسمت انجام می شود. لازم به ذکر است که امانت کتاب از هر مجموعه توسط مجموعه دیگر برای کارکنان وزارت امورخارجه امکان پذیر می باشد.

 3. خدمات اطلاع رسانی :
   بخش جستجوی منابع به کاربران این امکان را می دهد تا علاوه بر جستجوی مطالب خود از طریق پایگاههای داخلی یا اتصال به شبکه جهانی اینترنت به جدیدترین و روزآمدترین اطلاعات دسترسی داشته و در صورت نیاز ، منابع یافت شده را چاپ نمایند.
  

4. خدمات نشریات: 

   الف-کتابخانه تخصصی ( شهید باهنر): مجموعه شهید باهنر در دو بخش نشریات جاری و آرشیو فعال است. اعضاء محترم می توانند منابع جاری اعم از روزنامه و نشریات را با مراجعه به طبقه همکف و منابع دوره های گذشته و منابع خاص را بامراجعه به طبقه منهای یک مورد مطالعه قرار دهند.
   نشریات جاری عبارتند از : نشریات فارسی 38 عنوان، نشریات لاتین 15 عنوان، روزنامه فارسی 12 عنوان.   

بخش آرشیو: این بخش منابع متعددی را در بر می گیرد که شامل موارد زیر است:
   1. رساله های ارتقاء مقام، 1100 عنوان، که توسط کارمندان وزارت امورخارجه تهیه گردیده است.
   2. پایان نامه های فارسی، 2700 عنوان ،که توسط دانشجویان دانشکده روابط بین الملل وزارت امورخارجه در مقطع کارشناسی و کارشناسی ارشد نگاشته شده اند.
   3. پایان نامه های لاتین، 569 عنوان، توسط دانشجویان ایرانی مقیم کشورهای خارجی و در زمینه ایران نوشته شده است.
   4. نشریات فارسی و عربی، 1103 عنوان 

   5. نشریات لاتین، 1853 عنوان 

   6. مجموعه معاهدات و مکاتبات دولت ایران با سایر دول 
   7. مذاکرات مجلس قبل از انقلاب
   8. مجموعه قوانین و مقررات کشور قبل از انقلاب

5-خدمات مخازن:

5-1مخزن فارسی: مجموعه شهید باهنر شامل 35150 عنوان کتاب و مجموعه شهید رجایی شامل10523  عنوان کتاب می باشد. با توجه به باز بودن سیستم مخزن فارسی کتابخانه، مراجعین می توانند در داخل قفسه های بخش مخزن به مرور و مطالعه منابع اطلاعاتی بپردازند.

5-2 مخزن لاتین: مجموعه شهید باهنر دارای 35222 عنوان کتاب و مجموعه شهید رجایی دارای 6518 کتاب لاتین است.
5-3 مخزن مرجع: مجموعه شهید باهنر دارای 8200عنوان و مجموعه شهید رجایی دارای 2500عنوان کتاب مرجع است.

مجموعه شهید باهنر در راستای اشاعه اطلاعات در زمینه تاریخ ،فرهنگ، هنر و سایر موضوعات پیرامون ایران و با توجه به موقعیت خاص کتابخانه تخصصی و حضور بازدیدکنندگان داخلی و خارجی علاقمند به این حوزه، بخش جداگانه ای را به کتابهای ایرانشناسی در بخش مرجع اختصاص داده است .

5-4 مخزن عربی : شامل 8720 جلد کتاب از انتشارات کشورهای عربی است.

5-5 بخش دیداری - شنیداری ( مجموعه شهید باهنر): این بخش شامل سه مجموعه است:

- فیلم های مستند و تاریخی بالغ بر 1100حلقه به صورت DVDو VHS

- CDهای مرجع شامل : فرهنگ لغات ، دائره المعارف ها، منابع ایرانشناسی، آموزشی و مطالعات آماری 834 عنوان به زبان فارسی، 290 عنوان به زبان انگلیسی و تعدادی به زبان فرانسه ، آلمانی و عربی.

- کتابهای شنیداری و آموزشی شامل مجموعه نوارهای کاست از آثار برجسته ادبی جهان و آموزش زبانهای مختلف بالغ بر 250 نوار صوتی.

 6- نسخه های خطی و چاپ سنگی:
   - بخش نسخه های خطی و چاپ سنگی کتابخانه تخصصی وزارت امورخارجه دارای گنجینه ای با ارزش از کتابهای خطی و چاپ سنگی  به زبانهای فارسی ، عربی و ترکی است که در طول سالیان فراهم آمده است . در میان مجموعه خطی، شماری از جلدهای رقم دار و با ارزش ماوراء النهری نیز وجود دارد . کتابهای چاپ سنگی نیز عموماً چاپ چاپخانه های معروفی از هند ، پاکستان ، ترکیه ، مصر و ایران است. برخی نمونه های ارزشمند و قدیمی این مجموعه عبارتند از:

- بهارستان جامی متعلق به قرن 10

- منهاج المحدثین متعلق به 694 ق

و قدیمی ترین نسخه با جلد ماوراء النهری حاشیه بر شرح کلمه العین با تاریخ کتابت 896 قمری است.

تقریبا نود در صد کتابهای خطی و چاپ سنگی فهرست نویسی شده و اطلاعات آن در نرم افزار تخصصی کتابخانه وارد شده است. فهرست کتابهای چاپ سنگی در سال 88 به صورت یک مجلد توسط انتشارات وزارت امور خارجه چاپ و در اختیار علاقمندان قرار گرفت.

 7- نشریه اطلاع رسانی :
   با آغاز فعالیت کتابخانه تخصصی ، یکی از مهمترین اهداف این مرکز اشاعه اطلاعات در کوتاهترین زمان ممکن بوده است در جهت تحقق این هدف فصلنامه اطلاع رسانی کتابخانه کار خود را از سال 1380 به صورت چاپی آغاز نمود . با گذشت زمان و با افزایش اطلاعات و ضرورت سرعت بخشیدن و کاستن هزینه های مربوطه ، از سال 1385 نشریه مذکور در قالب ماهنامه در آمده و با استفاده از امکانات موجود ، نسخه الکترونیکی آن تولید گردید. این نشریه که رسالت ارائه چکیده جدیدترین منابع فارسی ، لاتین و عربی و اصله به کتابخانه تخصصی را بر عهده دارد، به دلیل روزآمد بودن منابع آن مورد توجه محافل علمی قرار گرفته است . شماره های جدید و آرشیو نشریه اطلاع رسانی در سایت کتابخانه تخصصی موجود است. همچنین کاربران می توانند با عضویت در کتابخانه الکترونیکی وزارت امور خارجه نشریه مذکور را هر ماه از طریق پست الکترونیک خود دریافت نمایند. 
  

 8- جایگاه ویژه کتابهای لانکامرر:
   فردریش لانکامرر ، سال 1302 شمسی از پدری آلمانی و مادری ایرانی و ارمنی از اهل جلفای اصفهان در برلین دیده به جهان گشود. او به همراه پدر به ایران آمد و ماندگار شد. سپس برای ادامه تحصیل به فرانسه رفت و پس از آن صحافی را نزد پدر در ایران  آموخت. لانکامرر برای کتابخانه های بزرگ کشور مانند کتابخانه ملی، کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی (ره) ، کتابخانه مجلس، کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران و .. صحافی کرد و به مدت 22 سال در دانشکده حقوق دانشگاه تهران اشتغال داشت.مجموعه صحافی های هنری کتابخانه شخصی او که بالغ بر 1559 عنوان کتاب به زبانهای فارسی، انگلیسی، فرانسه، آلمانی و ..است حاصل 60سال کار مداوم می باشد که هم از نظر شکل، انتخاب رنگ، تزیین عطف و انتخاب حروف و هم به لحاظ محتوا و موضوعات کتابها بسیار با ارزش است. لانکامرر در کتابخانه منحصر به فرد خود، کتابهایی با موضوعات تاریخ، ادبیات و هنر ایرانی و ایرانشناسی گردآوری کرد که برخی از آنها از جمله کتابهای کهن چاپ و نایاب به شمار می رود. در لابلای این کتابها می توان به کتابهای اهدایی مولفان و فرهیختگان ایرانی به وی اشاره نمود که از آن جمله اند کتابهایی از مجتبی مینوی، ایرج افشار و...

این مجموعه نفیس در سال 1379 جهت کتابخانه تخصصی وزارت امور خارجه تهیه و خریداری گردید و هم اکنون در جایگاه ویژه ای نگهداری می شود و زینت بخش کتابخانه است.مجموعه لانکامرر پر از ظرافت و هنرمندی های صحافان اسلامی سنتی از یکسو و هنر صحافان بزرگ غربی از سوی دیگر است و برگی زرین از تاریخ صحافی معاصر ایران است.