ده سال با حافظ اسد از سال ‎۱۹۹۰ تا ‎۲۰۰۰ میلادی

بثینه شعبان / رامین حسین آبادیان

خانم دکتر بثینه شعبان، استاد ادبیات دانشگاه دمشق می­ باشد که به عنوان مترجم رئیس جمهور وقت سوریه در بسیاری از جلسات حافظ اسد با مقامات خارجی، به ویژه آمریکایی­ ها حضور داشته و همواره عضوی از هیات مذاکره­ کننده سوری در مناقشات عربی-اسرائیلی بوده ­است. در کتاب ده سال با حافظ اسد، علاوه بر بیان مطالبی به استناد منابع وزارت امور خارجه و کاخ ریاست جمهوری سوریه، خاطرات خانم دکتر بثینه شعبان از جلسات حافظ اسد با مقامات آمریکایی و سایر کشورها نیز بیان شده ­است و این کتاب با توجه به وجود اطلاعات ضد و نقیض از واقعیت­ های مذاکرات، به ویژه مذاکرات سوری- اسرائیلی، سندی تاریخی – سیاسی در جهت نمایان ساختن واقعیت­ های مذاکرات می‌باشد.

در ابتدای کتاب، مقدمه ­ای از سوی عبدالله بلقزیز، استاد فلسفه و اندیشه عربی-اسلامی دانشگاه حسن دوم مغرب آمده است. نامبرده در این مقدمه به چهار عامل اشاره می­ کند که باعث شد تا وی برای نوشتن مقدمه بر کتاب پاسخ مثبت بدهد. اولین عامل، ماهیت کتاب، موضوع و جنس آن است که به مرحله مهم حل و فصل مناقشات منطقه­ ای و مسئله مهم نبرد عربی-اسرائیلی می­ پردازد و کتاب با توجه به وجود اطلاعات ضد و نقیض از واقعیت مذاکرات مختلف در مادرید و واشنگتن، اسلو، ژنو و به ویژه مذاکرات سوری-اسرائیلی، یک سند تاریخی – سیاسی مهم در این زمینه محسوب می‌شود که واقعیت­ های مذاکرات را به خوبی نمایان می­ سازد. عامل دوم، جایگاه سیاسی دکتر بثینه شعبان در دوران ریاست جمهوری حافظ اسد و بشار اسد بوده ­است که باعث شده تا اهمیت روایت هایش در کتاب دوچندان گردد و روایت­ هایش با واقعیت تطابق داشته­ باشد. عامل سوم، جایگاه آکادمیک دکتر بثینه شعبان می ­باشد که باعث گردیده ­است تا روایت ­های او صرفاً بیان شواهد عینی نبوده و بلکه بر اساس تحقیق و پژوهش ­ها باشد و تنها به تشریح وقایع بسنده نشده، بلکه آنها مورد تحلیل نیز قرار گرفته ­اند. عامل چهارم، نیاز مبرم به وجود تاریخ سیاسی مدون می­ باشد تا تاریخ سیاسی توسط افرادی به ثبت برسد که در قلب حوادث و رویدادها حضور داشته ­اند و از پشت پرده حوادث مطلع بوده­ اند.

همچنین عبدالله بلقزیز به سه ویژگی کتاب در زمینه ارائه روایت­ ها اشاره می­ کند. ویژگی اول این است که ارائه روایت­ ها از وقایع مبتنی بر گاه شماری آنها نیست و اگرچه ساختار زمانی وقایع مورد توجه قرار گرفته ­است، اما کتاب به گونه ­ای روایت­ ها را تشریح می­ کند که به پرسش­ های روش­مند پاسخ داده می­ شود. ویژگی دوم این است که نویسنده از اسناد در اغلب بخش­ های کتاب استفاده کرده ­است و این باعث شده است تا روایت­ ها مستدل­ تر و قوی­ تر باشد. ویژگی سوم این است که عضویت دکتر بثینه شعبان در هیات های مذاکره­ کننده سوری در جریان مذاکرات مختلف در مادرید، واشنگتن و ... موجب شده تا او در این کتاب از جایگاه یک شاهد سخن بگوید و دکتر شعبان همواره به درست بودن گزینه راهبردی کشورش برای باز پس­ گیری حقوق سلب شده از آن و نیز سیطره مجدد بر اراضی اشغال شده اعتقاد راسخ داشته است، اما در عین حال منتقد عدم جدیت و عدم شفایت آمریکا به عنوان طرف میانجی در مذاکرات نیز بوده ­است و باور داشته است که اسرائیل هیچ­گاه به دنبال عقب­ نشینی به سمت مرزهای چهار ژوئن سال 1967 میلادی و امضای توافق نامه ­­ای که موجب بازگرداندن جولان اشغالی به سوریه شود، نبوده ­است. کتاب در یازده فصل به بیان مطالب می­ پردازد.