لبه پرتگاه

بثینه شعبان / رامین حسین آبادیان

خانم بثینه شعبان، استاد دانشگاه دمشق در رشته ادبیات است، او سال­ ها به عنوان مترجم در کنار حافظ اسد، رئیس جمهور پیشین سوریه فعالیت کرده است و هم اکنون از مشاوران رئیس جمهور سوریه می­ باشد. نامبرده با استفاده از منابع و اسناد آرشیوی وزارت امور خارجه و کاخ ریاست جمهوری سوریه به بررسی رویدادهای مهم دهه 70 میلادی در ارتباط با موضوع نبرد عربی- اسرائیلی پرداخته است و طی مطالعات خود به این نتیجه رسیده ­است که مشکلات به وجود آمده در مسیر مذاکرات صلح خاورمیانه در دهه 90 میلادی، نتیجه جداسازی فرایندهای صلح بین کشورهای مختلف عربی با اسرائیل بوده که زمینه بروز و ظهور آن با امضای توافق ­نامه جداسازی نیروهای مصر و اسرائیل پس از جنگ اکتبر سال 1973 میلادی و امضای توافق­ نامه صلح این کشور با اسرائیل در سال 1979 میلادی فراهم آمده است.

نویسنده در صدد است، در کتاب به روابط میان حافظ اسد، رئیس جمهور سابق سوریه با هنری کسینجر، وزیرخارجه پیشین آمریکا و نقشی که این روابط در تحقق صلح میان اعراب و اسرائیل داشته­ است، بپردازد. در کتاب به سلسله تحرکات سیاسی در منطقه خاورمیانه در حد فاصل میان سال­ های 1973 تا 1976 میلادی پرداخته شده ­است و روایتی از نبرد عربی- اسرائیلی و فرایند صلح در سال­ های مذکور را ارائه می­ دهد. مطالب کتاب طی 10 فصل ساماندهی شده ­است.

فصل اول به بررسی جنگ اکتبر سال 1973میلادی سوریه و مصر علیه اسرائیل می­ پردازد. در فصل دوم، به فعالیت ­های دیپلماتیک پس از اتمام جنگ اکتبر سال 1973میلادی به ویژه تلاش­ های گسترده و فشرده برای برگزاری کنفرانس صلح ژنو پرداخته می ­شود. همچنین در این فصل به مسئله از سرگیری تماس­ های سوریه و آمریکا پس از وقفه­ ای که به 6 سال به طول انجامید، پرداخته می‌شود. فصل سوم، روابط میان سوریه و مصر پس از سال 1970 میلادی را مورد بررسی قرار می­ دهد و به چگونگی اقدام سادات در جداسازی دو جبهه سوری و مصری و نیز روی آوردن به جبهه مذاکرات با اسرائیل می ­پردازد. همچنین در فصل سوم، به موضوع تحریم نفتی کشورهای عربی علیه کشورهای صنعتی غرب در جریان جنگ اکتبر می­ پردازد و جزئیات این موضوع و اینکه چگونه این تحریم پایان یافت، مورد بررسی قرار می­ گیرد. فصل چهارم، به موضوع اولین سفرهای دوره­ ای هنری کیسینجر به دمشق و تل­آویو در اوایل سال 1974 میلادی و بررسی نتایج این سفرها می­ پردازد. فصل­ های پنجم، ششم و هفتم دربردارنده سلسله مذاکرات طولانی و طاقت­ فرسایی است که به امضای توافق ­نامه جداسازی نیروها میان سوریه و اسرائیل در ماه می سال 1974 منجر شده ­است. در این فصل­ ها، جزئیات دقیق از دیدارهای چهارده ­گانه میان حافظ اسد و هنری کیسینجر در ماه سرنوشت­ ساز می اشاره شده ­است. فصل هشتم به محتوای دیدار حافظ اسد، رئیس جمهور وقت سوریه با ریچارد نیکسون، رئیس جمهور وقت آمریکا می­ پردازد. نیکسون، اولین رئیس جمهور آمریکا بود که به دمشق سفر کرد. فصل نهم، دربردارنده ظهور و بروز تنش در روابط میان اسد و کیسینجر می­ باشد و علت بروز این مسئله تلاش کیسینجر در به سرانجام رساندن توافق ­نامه جداگانه­ ای میان مصر و اسرائیل بود که در نهایت توافق ­نامه سینا 2 میان دو طرف امضا شد. فصل دهم، متمرکز بر تحولات دو سال اول جنگ داخلی لبنان است و در این فصل به نقش ­آفرینی اسد و کیسینجر در لبنان و تاثیر آنها بر روند رویدادها و وقایع می­ پردازد.