حقوق و دیپلماسی آبهای فرامرزی: با نگاهی به حکمرانی آب در اتحادیه اروپا
گابو بارنیای /
علی رودباری، پیمان حسنی، آیدا تقی خانی
کتاب به این مطلب اشاره دارد که با توجه به محدود و ثابت بودن میزان آب شیرین در دسترس در جهان، باید نیازهای روزافزون تعداد مصرف کنندگان رو به رشد، اعم از مصارف انسانی، اقتصادی یا محیط طبیعی برآورده شود. رشد جمعیت، شهرنشینی و تغییرات اقلیمیبه عنوان نمونه هایی از فشارهای مختلف ساخته دست انسان در عصر حاضر می باشند که می توانند منجر به تنزل شدید کیفیت و کمیت منابع آب شیرین در سراسر جهان شوند. لذا اگر روندهای فعلی تغییر نکنند، پیش بینی می شود تا سال 2030 میلادی، جهان با 40 درصد کسری آب مواجه شود و بدین ترتیب، امنیت آب در معنای عام کلمه، یکی از موضوعات بسیار مهم توسعه، صلح و پایداری در قرن 21 خواهد بود و لذا جای تعجب نیست که مجمع اقتصاد جهانی، بارها آب را به عنوان یکی از مهم ترین منابع جهانی خطر شناسایی کرده است.
از آنجاکه حدود 47 درصد از آب های سطحی زمینی در حوضه های مشترک میان دو کشور قرار دارند و این حوضه ها حدود 40 درصد از جمعیت جهان را در خود جای داده و همچنین حدود 60 درصد از جریان رودخانه های جهان را شامل می شود، لذا باید بخش عمده ای از بحران آب در حال گسترش جهان، در یک چهارچوب بین المللی حل شوند. تمرکز جغرافیایی این تحقیق به رژیم های رودخانه ای بین المللی محدود شده است که به طور کامل یا بخشی از آن ها توسط کشورهای عضو اتحادیه اروپا به اشتراک گذاشته شده اند. پیش بینی های صورت گرفته توسط مرکز نظارت زیست محیطی اتحادیه اروپا و آژانس محیط زیست اروپا، بیش از پیش برآورد می کند که مهم ترین تغییرات در هیدرولوژی اروپا خود را به شکل افزایش نوسانات جریان رودخانه، افزایش حدود بالا و پایین هیدرولوژیکی و در بسیاری از مناطق قاره، فقدان بارش و خشکسالی های طولانی مدت نشان می دهند. اگر رقابت بین دولت ها بر سر منابع مشترک - اما محدود-، به هر نحوی به چالش اصلی حوضه های آبریز فراوان اروپا تبدیل شود، به احتمال زیاد، بی کفایتی برنامه زیست محیطی یک جانبه سیاست آب اتحادیه اروپا در جلوگیری از اختلافات، مناقشات یا حتی درگیری های جدی در روابط مربوط به حوضه های مشترک به اثبات خواهد رسید. کتاب در چهار بخش ساماندهی شده است.
بخش اول، خلاصه ای از موضوعات عمومی را در خصوص حکمرانی فرامرزی آب از جمله جغرافیا، نظریه ها، قوانین و نهادهای همکاری فرامرزی آب ارائه می دهد.
بخش دوم، در پی شرح موقعیت جغرافیایی و هیدرولوژی حوضه رودخانه های مشترک در اتحادیه اروپا، شامل مقدمه ای درباره مدل خاص اروپا از حکمرانی فرامرزی آب است.
در بخش سوم با عنوان تاب آوری حکمرانی آب های فرامرزی در اتحادیه اروپا، موضوعات زیر مورد بررسی قرار می گیرد: ضرورت ارزیابی ثبات روابط همجواری در اتحادیه اروپا؛ تاب آوری و آسیب پذیری هیدروپلیتیک در اتحادیه اروپا؛ مدیریت مقدار آب و تخصیص آن؛ حفاظت از کیفیت آب؛ همکاری در میان سطوح و بازیگران مختلف حکمرانی فرامرزی آب و اختیار و تاب آوری در تصمیم گیری و حل مسئله.
در بخش چهارم به عنوان نتیجه گیری، خلاصه ای از یافته های تحقیق و توصیه هایی به تصمیم گیرندگان اروپایی با هدف از بین بردن آسیب پذیری های هیدروپلیتیکی ارائه می شود.