روابط اقتصادی ایران و ژاپن از آغاز تا پایان دوران مدرن
ناهید پوررستمی، قدرت اله ذاکری
به اعتقاد مولف، ایرانی ها و ژاپنی ها تا همین سده های اخیر اطلاعی از وجود کشور مقابل نداشتند، اما شگفتانگیز است که در همین دوران بی اطلاعی، کالاهی ایرانی تا ژاپن هم رسیده است و این به واقع، قدرت تجارت و بازرگانی را نشان می دهد و اگر امروز صحبت از روابط فرهنگی بیش از 1500 ساله میان دو کشور می شود، باید بدانیم که این موضوع به لطف تجارت و رسیدن کالاهای تجاری ایران به آن کشور بوده است. وقتی صحبت از تاریخ روابط اقتصادی-تجاری میان دو کشور می شود، به نظر می رسد که منظور بررسی پیشینه رویدادهای مرتبط با تجارت خارجی و مراودات اقتصادی آنها است، اما در مورد روابط تجاری-اقتصادی دو کشور می توانیم بگوییم که در دوران باستان و سده های میانی، این روابط شکل دهنده تمامی روابط ایجاد شده میان دو کشور بوده است.
در اینجا سوالی مطرح می شود که با وجود رسیدن کالاهای ایرانی به کشور ژاپن و با وجود احتمالاتی مبنی بر حضور ایرانی ها در ژاپن، چگونه است که تا این حد شناخت از این کشور در ایران کم و تقریباً هیچ بود و از سوی دیگر، ژاپنی ها که به واسطه چینی ها با نام ایران آشنا شده بودند، اندک اطلاعاتی درباره این کشور داشتند و به عبارتی این کالاهای تجاری ایران بودند که به نوعی نقش آگاهی بخشی در زمینه وجود کشوری به نام ایران را در ژاپن ایفا می کردند.
در این کتاب، روابط اقتصادی –تجاری ایران در چهار دوره باستان، سده های میانی، دوره مدرن نخستین و دوره مدرن بررسی شده است و در این خصوص تاریخ ژاپن ملاک تعریف این چهار دوره قرار گرفته است؛ زیرا دوره باستان در تاریخ ژاپن به نسبت ایران دیرتر شروع شد و دیرتر هم به پایان رسید. همچنین از جمله دلایل دیگری که باعث گردید تا در این اثر، دوره باستان ژاپن ملاک قرار گیرد این است که دوران باستان در ایران شامل سده هایی طولانی از دوران ما قبل تاریخ ژاپن می شود؛ یعنی سده هایی که تقریباً ژاپن با جهان خارج ارتباط چندانی نداشت. ضمناً در خصوص دوره های تاریخی باستان، سده های میانه و دوره مدرن نخستین در تاریخ ایران ابهام های زیادی وجود دارد؛ در حالی که این تقسیم بندی در مورد تاریخ ژاپن بسیار واضح و آشکار است. اگرچه هدف اصلی کتاب بررسی سابقه روابط اقتصادی–تجاری ایران و ژاپن از دوره باستان تا پایان دوره مدرن است، اما آنچه در نهایت کتاب بیان میکند، تمامی آن چیزهایی است که در دوره های مذکور میان دو کشور وجود داشته است؛ زیرا عامل اصلی در روابط دو کشور تجارت بود و این مراودات تجاری تاثیرات فرهنگی برجای گذاشت و در نهایت هم به شکل گیری روابط رسمی سیاسی میان دو طرف منجر شد.