رابطه همگرائی اقتصادی و تامین امنیت در کشورهای جهان سوم: با تاکید بر خاورمیانه
مسعود مطلبی، افشین جعفری، شمسی کاظمی
وجود منافع و جلوگیری از تهدیدات دو عاملی است که طی حیات بشری انسان ها را به سوی زندگی اجتماعی سوق داده و مایه اتحاد و پیوند آنها گردیده است. البته به رغم اینکه میل در اتحاد ریشه در حیات اجتماعی آدمی دارد، اما وحدتی که ما نخست به عنوان همگرایی منطقه ای از آن یاد می کنیم دارای سابقه چندان طولانی نیست؛ به طوری که موفقیت نظریه همگرایی در اروپا و نقش این نظریه در احیای تفکر اروپای متحد پس از جنگ جهانی دوم، عاملی شد تا دیگر کشورهای جهان از جمله کشورهای جهان سوم و به خصوص منطقه خاورمیانه از این نظریه به عنوان چهارچوبی برای تجزیه و تحلیل سیاست های منطقه ای در فرایند همگرایی استقبال کنند و آنها را به کار بندند.
این کتاب طی هفت بخش ضمن مقایسه روند همگرایی اقتصادی در اروپا با خاورمیانه و با عنایت به مفروضات تئوری های همگرایی اقتصادی، در صدد پاسخ به چند پرسش است:
آیا روند طی شده توسط کشورهای واقع در منطقه خاورمیانه با فرضیه های تئوری همگرایی اقتصادی منطقه ای مطابقت دارد؟
عوامل موثر در همگرایی کشورهای اروپایی کدام بوده است؟ و متقابلاً این عوامل در کشورهای خاورمیانه چه هستند؟
چه عواملی اساس همگرایی منطقه ای خاورمیانه را به طور جدی زیر سوال برده است؟
از نظر نگارنده متغیرهایی همچون ملاحظات امنیتی؛ تمایل و انگیزه همکاری های اقتصادی درون اتحادیه ای در پرتو مبادلات فرامرزی؛ رشد اقتصادی و مساعدت قدرت های خارج از منطقه در فرایند همگرایی منطقه ای اقتصادی و تداوم آن در میان کشورها از اهمیت بسیاری برخوردار است و به عبارتی موفقیت اروپا در همگرایی اقتصادی و یا ناکامی خاورمیانه در این خصوص وابسته به وجود و یا عدم وجود متغیرهای یاد شده بوده است. همچنین با توجه به اهمیت متغیر امنیت در این فرایند، نگارنده با نظر داشت به الگوی اتحادیه اروپایی به عنوان نمونه موفق امنیت سازی، این سوال را مطرح می کند که بهترین و آسان ترین راه برای رسیدن به امنیت سازی در خاورمیانه چیست؟
نویسنده طی هفت بخش موضوع پژوهش را بررسی می کند. بخش اول دربردارنده کلیات است. در بخش دوم نظریه های امنیت سازی و همگرایی منطقه ای بررسی می شوند که در این خصوص از رویکردهای رئالیستی، نئورئالیستی، سازه انگاری و رویکرد سنتی در تبیین امنیت استفاده شده است. همچنین در این بخش نظریه های همگرایی به چهار دسته تقسیم می شوند که عبارتند از: فدرالیسم و همگرایی؛ کارکردگرایی؛ نوکارگردگرایی و ارتباطات همگرایی. در بخش سوم کتاب، پویش های امنیت منطقه ای خاورمیانه در دو مقطع 1948 لغایت 1990میلادی و دوران پس از پایان جنگ سرد و همچنین تهدیدات امنیتی جدید در سایه هژمونی آمریکا در خاورمیانه بررسی می شود. در بخش چهارم، رویکردهای مختلف نسبت به منطقه گرایی در خاورمیانه و موانع اقتصادی همگرایی در خاورمیانه بررسی می شود. در بخش پنجم، موانع ذهنی و روانی همگرایی در خاورمیانه واکاوی می شود. در بخش ششم، موضوع توسعه و رونق اقتصادی در خاورمیانه و به عبارتی تامین امنیت اقتصادی در منطقه بررسی می‌شود. بخش هفتم مولفه های اقتصادی امنیت در خاورمیانه و گزینه های فرا روی منطقه در قرن 21 میلادی را تبیین می کند.